Brionski arhipelag, koji se prostire skoro paralelno sa obalom najvećeg jugoslovenskog poluostrva – Istre, sastoji se od 14 ostrva različite veličine. Fažanski kanal deli poluostrvo Istru od Brionskih ostrva, a prosečna udaljenost od kopna nigde nije veća od tri kilometra. Ostrva, ukupne površine od 736 hektara, podeljena su u tri grupe: pet ostrva okružuje Veliki Brion, drugih pet Mali Brion, dva leže u Fažanskom kanalu.
Relativno visoki stepen vlažnosti i ostali povoljni klimatski uslovi na ostrvima, omogućili su da bujno raste preko 680 vrsta različitog rastinja, meÄ‘u kojim se nalazi crnika, lovor, jasen, planika, bor, čempres, libanski kedar, palma, bambus, eukaliptus i još mnogo drugog bilja, čineći guste šume mediteranskog i suptropskog tipa. Jeleni, mufloni, zečevi, kao i fazani i druge mnogobrojne vrste ptica, na ovim ostrvima žive u potpunoj slobodi. Životinjski svet na ostrvima dopunjuju i veliki zoološki vrt i safari park, u kojima se nalaze životinje koje je predsednik Tito dobio na poklon, kao i njihovi mnogobrojni mladunci koji su došli na svet. Vode oko ostrvlja bogate su ribama i školjkama, različitim morskim algama i ostalim pripadnicima morske faune i flore.
Najveće ostrvo, Veliki Brion, što se prostire na 579 hektara, dugo je 5 kilometara, a široko izmeÄ‘u pola i tri kilometra. Poznato po prirodnim lepotama, ostrvo, sa hotelima ’’Neptun’’ i ’’Karmen’’ i lukom u kojoj su usidreni Titovi brodovi ’’Podgorka’’ i ’’Brionka’’, istovremeno je i centar arhipelaga. Na Velikom Brionu se takoÄ‘e nalaze reprezentativni i memorijalni objekti, muzej, zoološki vrt, safari park, sportsko-rekreativni i drugi objekti koji su meÄ‘usobno povezani putevima i stazama u dužini od 274 kilometara.

Najstariji tragovi koji govore o prisustvu ljudi na brionskim ostrvima, datiraju još iz srednjeg neolita. Iz tog vremena je zemuničko naselje na rtu Gromače. Ostaci naselja ukazuju na njegovu organizaciju, dok iskopani predmeti jasno pokazuju da su se prvobitni stanovnici ostrva bavili lovom, ribolovom, uzgojem stoke i žitarica, izradom grnčarije, oružja i kamenih alatki. PronaÄ‘eni su i neki predmeti od bakra, koji ukazuju na trgovinu sa Bliskim istokom.
Prvi poznati stanovnici brioskog ostrvlja bili su Iliri. Svoja naselja gradili su na brežuljcima, a da bi se odbranili od napada neprijatelja, ograÄ‘ivali su ih masivnim kamenim zidovima. Ovako zaštićeni i okruženi morem, Histri – pripadnici ilirskog plemena, postali su dobri moreplovci, koji su često napadali rimske trgovačke brodove. Posle nekoliko ratnih pohoda, Rimljani su konačno pokorili Histre, 177. godine pre naše ere. Za vreme vladavine Rimljana, Istra (koja je svoje ime i dobila po Histrima) je obnovljena, a trgovina je bila u punom usponu. Na Brionima se i danas mogu naći ostaci predivnih javnih zgrada i privatnih kuća, koje datiraju iz tog perioda. Rimljani su se bavili gajenjem maslina i vinove loze, klesanjem kamena, gradnjom brodova, vaÄ‘enjem soli iz mora, kao i proizvodnjom vune i odevnih vunenih proizvoda. Veliki Brion ima dobro konstruisanu vodovodnu mrežu, koja radi na principu jednakih vodenih nivoa. Najpoznatija rimska zgrada datira iz I veka i predstavlja luksuznu letnju palatu, sagraÄ‘enu u tri nivoa, u zalivu Veriga. Nepoznati graditelj je, koristeći svoje poznavanje rimske i grčke arhitekture, sagradio niz različitih graÄ‘evina u zalivu Verige, dugih jedan kilometar, čije funkcionalne i estetske vrednosti, mozaici, slike na zidovima i figure u kamenu, jasno govore da je palata zadovoljavala čak i najprefinjenije rimske aristokratske standarde.
Posle pada Zapadnog rimskog carstva, 476. godine, ove oblasti su osvojili istočni Goti, a 539. godine, Brioni su postali sastavni deo Vizantijske imperije. Iz ovog perioda datira i castrum, i crkva Svete Marije i Svetog Petra, koji su i do današnjeg dana dobro sačuvani. Castrum daje sliku i o životu Franaka, početku uvoÄ‘enja feudalnog sistema, kao i naseljavanju i načinu života Slovena na Brionima.
Zajedno sa Pulom, Brioni su potpali pod vlast Mletačke republike, 1331. godine, a njima su upravljale bogate patricijske venecijanske porodice.
Sa propašÄ‡u Mletačke republike, ostrva dolaze pod vlast Austrije, da bi za narednih nekoliko godina postale deo Napoleonovih Ilirskih provincija. Maršal Marmont, guverner Ilirskih provincija, izradio je plan oživljavanja ostrva, 1807. godine, a za to mu je nareÄ‘enja izdao lično Napoleon Bonaparta. Odlukom Bečkog kongresa, koji je održan 1815. godine, Brioni su ponovo vraćeni Austriji, koja je preobraćajući Pulu u svoju glavnu pomorsku luku, od ostrva – koja zauzimaju veoma važnu stratešku poziciju – načinila deo svog odbrambenog sistema.
Bogati austrijski industrijalac, Paul Kupelvajzer je 1893. godine kupio ostrva. Na arhipelagu je vladala malarija, pa je novi vlasnik pozvao poznatog bakteriologa, dr Roberta Koha, koji je uspeo da u periodu od 1900. do 1901. godine, sa ostrva ukloni ovu tešku zarazu. Za to vreme, Kupelvajzer je započeo obimne pripreme za melioraciju zemljišta, stvarajući tako uslove za razvitak turizma i izgradnju luksuznih hotela, vila, kao i pratećih rekreacionih objekata. Usledio je pravi turistički bum, a Brioni su se pročuli kao meÄ‘unarodni turistički centar. Tamo je počeo da se okuplja krem evropske aristokratije.
Po završetku Prvog svetskog rata, Rapalskim ugovorom iz 1920. godine, Brioni su zajedno sa Istrom i još nekim delovima dodeljeni Italiji. Ostrva su ostala privatno vlasništvo porodice Kupelvajzer sve do 1936. godine, kada ih je Italija pripojila svom Ministarstvu finansija. Brioni su ponovo zasijali svojim dobro poznatim sjajem ekskluzivnog meÄ‘unarodnog letovališta. Uoči Drugog svetskog rata, Italija je preselila svoju pomorsku oficirsku školu sa Sicilije na Brione. Kada je 1943. godine kapitulirala Italija, ostrva su zauzele nemačke okupacione snage. Pred sam završetak rata, 20. aprila 1945. godine, savezničke snage su bombardovale Brione, uništavajući kako prirodne lepote, tako i sve ono što je stvorila ljudska ruka. Jedinice  Narodnooslobodilačke vojske oslobodile su ostrva 1945. godine. Zajedno sa Istrom i drugim delovima, Brioni su pripojeni matici Jugoslaviji.

 

Predsednik Tito je po prvi put posetio Brione 1947. godine. Tada je naišao na uništene zgrade, opustošene šumske komplekse, skoro bez životinjskih vrsta. Ostrva su postala rezidencija jugoslovenskog predsednika 1949. godine. Stare zgrade su obnovljene i sagraÄ‘ene nove; zasaÄ‘ene su nove biljne vrste i dovedene životinje. Počelo se i sa istraživanjem istorije Briona. Stare zgrade su obnovljene, a u njima su otvoreni arheološki i etnografski muzeji, kao i umetničke galerije. Tako su Brioni postali omiljeno boravište jugoslovenskog predsednika, kao i centar mnogih zbivanja koja su ušla u modernu jugoslovensku i svetsku istoriju.
Tito je ,,otkrio’’ Vangu dok je jednom prilikom lovio ribu. Malo ostrvo, površine oko 5 hektara, bilo je potpuno zaraslo u korov i neprohodno. Prvo je sagraÄ‘ena ribarska koliba, a zatim jednostavna kuća, u kojoj je Tito boravio pri svojim posetama Brionima. Tu je i ,,Ribarski salon’’, u kome je održan istorijski sastanak izmeÄ‘u Tita, Nehrua i Nasera 1956. godine.
 

 

autor: Miša Špiljević

 

Komentari

Dodaj Novi Pretraga RSS

3.26 Copyright (C) 2008 Compojoom.com / Copyright (C) 2007 Alain Georgette / Copyright (C) 2006 Frantisek Hliva. All rights reserved."